Sedasyon ve Genel Anestezi
SEDASYON NEDİR?
Lokal anestezi ile yapılabilecek işlemlerde hastanın konforu ve işlemi daha rahat tolere etmesini sağlamak için anestezi doktoru tarafından uygulanan ve hastayı sakinleştiren bir destek yöntemidir.. Sedasyon hastayı rahatlatmak amacıyla ilaç uygulanmasıdır. Özellikle çocuk hastalarda sıklıkla kullanılır. Bir çocuğa sedasyon uygulandığında yapılacak tıbbi işlemi daha iyi tolere edecek ve büyük olasılıkla işlemle ilgili hiçbir şey hatırlamayacaktır. Yapılacak işlem ağrılı bir işlemse ağrı kesici ilaçlar da sedasyon sırasında kullanılabilir. Sedasyon düzeyine bağlı olarak bilinç açık kalıp sözlü iletişim sağlanabileceği (bilinçli sedasyon) gibi daha derin uyku durumunda kalması da mümkün olabilir. Her iki durumda da sedasyon sırasında hastanın kendi solunumu korunur.
SEDASYON DÜZEYLERİ DEĞİŞKENLİK GÖSTEREBİLİR Mİ?
Üç farklı sedasyon düzeyi tanımlamak mümkündür. Hangi tip sedasyonun çocuğunuza uygun olduğuna yapılacak işlemin süre ve özelliğine göre doktorunuz karar verir.
Minimal sedasyon: Hasta sözlü uyarılara cevap verir.Minimal sedasyon hastanın endişesini azaltmak amacıyla kullanılır ve kısa süreli, ağrısız işlemler için uygun olabilir.
Orta düzeyde sedasyon: Hasta uykuludur ancak yüksek sesle yapılan uyaranlara karşı yanıt verir.İlaçlar ağız veya damar yoluyla verilebilir.
Derin sedasyon: Hasta tamamen uykudadır ancak tekrarlayan uyaranlara karşı yanıt verebilir.
RAMSAY SEDASYON SKORU NEDİR?
İdeali 3 düzeyinde sedasyon sağlanmasıdır. Ancak çocuklarda 4 düzeyinde sedasyon ile daha başarılı ve rahat çalışma ortamı yakalanır.
Uyanıklık düzeyleri
1 Hırçın, ağlıyor, bağırıyor
2 Koopere, iletişim kurmak mümkün
3 Sadece emirlere yanıt veriyor
Uyku düzeyleri
4 Glabellaya vurma veya yüksek sesli uyaranlara canlı yanıt
5 Uyaranlara tembel yanıt
6 Hiçbir uyarana yanıt yok
GENEL ANESTEZİ (NARKOZ) NEDİR?
Bilinci ve ağrı duyusunu ortadan kaldıran derin bir uyku halidir.Genel anestezi öncesinde size rahatlatıcı bir ilaç verilebilir. Ameliyat odasında elinizin üzerinden veya kolunuzdan serum takılarak hızlı etki gösteren bir anestezi ilacı verilir. Yapılacak işlemin süresine bağlı olarak eklenen anestezik gazlar ve uyuşturucu ilaçlarla anestezi devam ettirilir.Ameliyat süresince solunumun desteklenmesi gerekir. Bu amaçla gırtlak üzerine yerleştirilen soluma maskesi (LMA) veya soluk borusuna yerleştirilen soluma borusu (ETT) ile sürekli olarak oksijen ve anestezik gazlar uygulanır. İşlem sona erdiğinde anestezik gaz ve ialçların kesilmesiyle uyanırsınız. Uyanırken sizden ağzınızdaki tükrüğü yutmanız ve derin nefes almanız istenir. İşlem sonrası ortaya çıkabilecek ağrı, bulantı/kusma gibi istenmeyen etkileri gidermek için gerekli önlemler anestezi doktorunuz tarafından alınır. Anestezi sırasında ve sonrasında uyanana kadar vücudun önemli organ fonksiyonları (nabız, kan basıncı, solunum, oksijenlenme) monitörlerde sürekli izlenir.
SEDASYON VE GENEL ANESTEZİNİN FARKI NEDİR?
Sedasyon genel anesteziden farklı bir yöntemdir.Genel anestezide (narkoz) hasta hiçbir uyarana cevap veremeyecek kadar derin uykudadır. Ayrıca genel anestezi sırasında solunum baskılandığı için solunum desteği gerekir. Sedasyon sırasında ise hasta sedasyonun düzeyine göre sözlü komutlara veya tekrarlayan uyaranlara cevap verebilir ve kendi kendine solunum yapabilir (solunum baskılanmaz).
SEDASYON HER ÇOCUK İÇİN UYGUN BİR YÖNTEM MİDİR?
Hayır. Sedasyon yalnızca bazı çocuklar için uygun bir yöntemdir. Örneğin çocuğunuzun önemli bir tıbbi problemi mevcutsa sedasyon risklidir. Bu durumlarda ameliyathane ortamında uygulanacak genel anestezi yöntemi daha emniyetlidir. Sedasyon kısa süreli (1 saatten az), çok ağrılı olmayan işlemlerde ve sağlıklı çocuklarda uygun bir yöntemdir. 1.5-2 saati aşacak ve ciddi ağrı oluşturması beklenen işlemlerde genel anestezi tercih edilmelidir.
SEDASYON SONRASI NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Sedasyonda kullanılan ilaçlar da düşük dozda olmakla birlikte anestezi ilaçlarıdır. Bu nedenle işlem,tamamlandığında ilaçların etkisi geçene kadar hasta gözlem altında tutulur. Uyanık ve oryantasyonu tam olan hastalar hayati fonksiyonları açısından (nabız, kan basıncı, oksijen doygunluğu) bir problem yoksa evine gönderilir. Zihinsel durumu başlangıçta bozuk olan hastalarda (zihinsel engelli, Alzheimer vs) ise tamamen uyanıklık değil hastanın ilk haline dönmesi beklenir. Sedasyondan ne kadar sonra yemek yiyebileceğinizi doktorunuz size söyleyecektir. Genellikle birkaç saat sonra az miktarda ve yumuşak kıvamlı gıdalarla beslenmeye başlayabilirsiniz. Hasta evine gönderilirken kendisine mutlaka bir yetişkin refakat etmelidir. Sedasyon veya genel anstezi almış hastalar işlemden sonraki 24 saat süresince alkol almamaları, araba ve iş makinası kullanmamaları, delici-kesici aletlerden uzak durmaları ve herhangi bir evrak imzalamamaları konusunda uyarılmalıdırlar. Hergün kullandığınız ilaçlar varsa ilaçları aynı düzende kullanmaya devam ediniz.
GENEL ANESTEZİ UYGULAMALARINDA GÖRÜLEBİLEN RİSKLER VE YAN ETKİLER NELERDİR?
Sağlıklı bir kişide anestezi sırasında beklenmeyen bir komplikasyonun gelişmesi çok düşük bir ihtimal olmakla birlikte böyle bir risk her zaman vardır. Bu yan etkiler genellikle geçicidir. Ancak bazıları uzun süren şikayetlere neden olabilir.
Anestezi sonrası bulantı, kusma, başağrısı, iğne yerinde ağrı, şişlik ve/veya morarma, boğazda ve dudaklarınds kuruluk veya hassasiyet, çift görme veya bulanık görme, baş dönmesi gibi durumlarla sık karşılaşılır. Kas ağrısı, güçsüzlük, kaşıntı ve kızarıklık daha az görülen yan etkilerdir. Daha da seyrek olarak genel anestezi altındayken uyanıklık, dişlerin, diş protezlerinin ve dudakların zedelenmesi, ses tellerinin zedelenmesi, allerjik reaksiyon ve astım krizi, bacakta kan pıhtısı oluşması, bası yerlerinin ve sinirlerin hasar görmesi, epilepsi nöbeti görülebilir. Anestezi sırasında ciddi allerji veya anaflaktik şok, çok yüksek ısı (malign hipertermi), felç veya kalp krizi, akciğerlere mide içeriğinin kaçması, akciğer embolisi, beyin hasarı ve ritm problemleri gibi hallerde hayatı kaybetme riski nadir de olsa vardır.
İleri yaş, soğuk algınlığı, astım veya diğer akciğer hastalıklarının varlığı, sigara kullanımı, aşırı kilolu olma, şeker hastalığı, böbrek hastalığı, yüksek tansiyon ve diğer ciddi hastalıkların varlığında anestezi riski artar.
GENEL ANESTEZİ VE SEDASYONDAN ÖNCE NELERE DİKKAT ETMEK GEREKLİDİR?
Genel anestezi ve sedasyondan önce mutlaka aç ve susuz olmak gereklidir. Başka bir şekilde önerilmediyse işlemden en az 8 saat öncesinden (narkoz için) itibaren yemek yenmemeli, sıvı alınmamalı, sigara veya tütün kullanılmamalıdır. Bu uyarılara uyarsanız anestezi altında iken kusma olsa bile mide boş olduğu için akciğerlere mide içeriğinin kaçma ihtimali azalmaktadır. Son 4 saatte kesinlikle hiçbir şey yenilmemeli ve içilmemelidir. Devamlı kullandığınız ilaçları anestezi doktoruna sorduktan sonra her zamanki saatinizde az bir suyla alabilirsiniz.
Takma dişler, gözlük, kontakt lens ve mücevherlerinizi ameliyat odasına gelmeden çıkarmalısınız.